क्या ऋतु आयो, भू–इन्द्रेनी शश–पागल !
मौरी गुनगुन खग चञ्चल !
स्नायु चपल औ मुटु खलबल !
पहिला बत्ती यसरी बलेथे सृष्टिको आदि मिरमिरमा,
प्रथम लहरको फिरफिरमा !
शिवले पट्टल खोल्ने काल !
गौरी लाली लिन्छ हिमाल !
उर्वशीको प्रथम झलकमा विक्रमको झैं मुटु डल्लो,
घाउ बनीकन सूर्य अडेको, टक्क छ,
हेरन,
अस्ताचलको चुली उपल्लो !
Bichaara! ghusa tejilaa, hridaya maa ujyaalo bhara
Andheri nishi maa paren kirana chhaau he sundara.
Dinodaya samaanako madhura drishya dekhaauna
Hajaara maa mridu bhaawakaa sukala bola byunjhaauna.
Uthos sirisiri gari pawana praatako shitala
Samaana shubha kaamanaa priya suwaasale manjula.
Udaau khaga kalpanaa gagana dibya maa purbako,
Jahaan, udaya mohani sukha chha satya saundaryako.
Jawaakusuma maa hune tuhina bindu jhain nirmala
Sugola, rasilaa khulaa hridaya patrakaa hun jala.
Suwarna ranga jhalkiun jalana pagline baadala
Nabolna sakine, fikaa, laghu bichaara jhain komala.
Fulun fula mithaa mithaa, hridaya baaga maa sundara,
Saharsha basi herane nachini naama yautaa tara.
Hilun mridula paaluwaa shishu samaana saundaryakaa,
Ma dekhun ranga khuba yo hridayakai ghumi waatikaa.
ईश्वर तैँले रचेर फेरि कसरी बिगारिस्?
सृष्टिको फूल रचेर त्यस्तो कसरी लतारिस्?
त्यो फूल हरे मलाई दिई कसरी पछारिस्?
हे दिदी मैले ती मुना देख्ता मुनाको मुहार
ती मुना पनि मर्दछिन् भन्ने थिएन विचार
मुना छातीको जुहार!
पृथिवीतिर नहेर मुना म पनि आउँछु
आँखामा आँसु लिएर चिनो म भेट्न आउँछु
प्रेमको हीरा छुटेको तल म लिई आउँछु।
कसरी खायो आगोले दिदी कमलको शरीर?
कसरी खायो निठुरी भई कमलको शरीर?
म कहाँ पाऊँ ती मुनालाई छातीमा लगाऊँ
खरानी तिनको मलाई द्यौन छातीमा लगाऊँ
हे मेरी आमा हे मेरी मुना म यहाँ बस्तिन
म यहाँ अब बस्तिन आमा म यहाँ बस्तिन
म यहाँ अब बस्तिन मुना म यहाँ बस्तिन
हे मेरा भाइ ती तिम्री मुना मरेकी छैनन् ती
ज्योतिको स्वरुप लिएर गइन् बगैँचा वसन्ती
स्वर्गका चरा गाउँछन् उनको मधुर जयन्ती
Maanchhe kina bho tin jhai khokro?
Keval kaanchuli? Keval bokro?
Veenaa jeewan usle bujhena,
Sursaa sangeet ek bajena,
Hajaar hawaa le taarai tukrayo.
Maanavataa ko mutu tumba,
Gujnai pardachha sur le gamma,
Maanis prati bhai maanis aafu,
Bajnai pardachha laya maa jhunna !!
Kuiraa haru le tantri bigryo,
Bhai swor le bhai thakrayo!
Maanavataa prati maanav ko dhwani
Saagar prati ko jal kan pratidhwani,
Jaati prati ko laya ko runjhuni,
Samashti sanga ko sangatimaya dhwani,
Vikrit swapna le bigryo.
Nishchayataa ko shuddha prahaar,
Kshan ko karma ra bhaav prasaar
Ekai laya kaa surak dhaar,
Ek mukhi tara bibhinna hajaar,
Malna najaani jhokrayo!
Kalaakaar ko pratibhaa deu!
Kshan kshan sur sab batuli leu,
'Maanavataa' yati laya ko bheu
Milchha bhane yo jeewan sapryo,
Natra aakhir tin jhai khokro!
Keval kaanchuli, keval bokro!
तिनीहरूका पङ्ख थिए । अरू मान्छे घस्रिएर बसे । तिनीहरूको हृदयमा बिजुली थियो, देशको तुसारोले झिलिक्क झिल्केर उठ्यो । अरूहरू काँपे । तिनीहरू पोस्तछन् स्वर्गबाट– जहाँ तिनका हातमा अप्सराहरू अमृतका प्याला चढाएर पर्खिरहन्छन् । अरूहरूले माटो खेती गरे । तिनीहरूले हामीहरूलाई आफू सम्झेर आफूलाई हराइरहेछन् ।
दुनियाँ तिनलाई आँसु लिएर युग–युगसम्म सम्झँदै रुँदो छ, किनकि हाम्रा परमेश्वरको चरणमा छिटो खुसीसँग चढेका स्वदेशी भाइहरू तिनै हुन् । हामी तिनकै झल्काले बाँचिरहेका छौँ, तिनीहरू नजिक हुनु हाम्रो आशाको चरम चुली छ ।
मृत्यु नै संसारको विशाल त्रास छ । हामी मर्दा स्वदेशी मुटु नकामेको देख्न चाहन्छौँ । नकाँप्नुमा हाम्रो जातिलाई विश्वासको स्थिरता छ । हामी आफ्नो स्वर्ग र ईश्वर सच्चा रहेछ भनेर शङ्का र त्रासहरू पन्साउँछौँ र हाम्रो मुटु अर्को युगसम्म सञ्चोसँग हाँस्न र खेल्न लाग्छ ।
वीर भनेको त्यो हो जो आफू सम्झँदैन । कीर्तिपिपासु बत्तीको झिल्के पुतली हो । स्वार्थनामेट नै वीरता हो । ‘म बहादुर हुँ’ को चैतन्य मानौँ आत्महत्याको आत्मप्रदर्शनी हो । समर्पणको भावना ईश्वरमा बिजुली मिल्दछ । एक इशारामा उफ्रने आत्मालाई म वीर भन्दछु– जो यताउति हेर्दैन, पछाडि फर्कँदैन ! उसका पुँजीका काँट नै त्यस्तै छन् । उसलाई केन्द्रमा छोइदेऊ । बस, झिलिक्क झल्किहाल्छ अनन्तताको मोहनी, अमृतको बिजुली !
सच्चा वीरमा विश्वासको जादु हुन्छ । ऊ एक झिलिकमा पुरुखा देख्तछ । दुस्मनको हाँकमा भन्दा अमरत्वको सहज विश्वासमा वीरको सच्चा टुना छ । ऊ ! आत्मा उचालियो ! खुट्टा पृथ्वीबाट उठे । समुच्च जीवन झल्कियो । उसले सत्य देख्यो । एकै निमेषभर पनि अनन्तको अमृत चाख्यो । अनि हेर, दुई सय कडोरका आँखा आश्चर्यमा टुल्टुलाएँ । ऊ मान्छेभन्दा कति माथि एक निमेषको पखेटामा उड्दछ ।
सागरभरि छाती चिरी पहाडबाट आएँ
तीन तारे सारङ्गी लिई क्षण भर गीत गाएँ
लहरसँग मितेरी लाई मैले छन्द पाएँ
कानबाट हृदयमा आज गुँड लाएँ
अघिको म तुना गाउँछु आजको म बाला
पछिको म खबर दिन्छु आँखा बल्दो ज्वाला
सबतिर रहने जो मिठो लाई लाई
तारभित्र सुत्नेलाई ब्यूँझाई गाई गाई
आँगन आँगन डुलीडुली सानो रङ्गी चरी
मोति जस्तो चामल मुठी माग्न भरी भरी
शिशु बैँसै बृद्ध भन्छन मेरो सरल गाना
मुठ्ठी मुठ्ठी भरी प्यारा आँशु जस्तै दाना
प्रलङ्कर शङ्कर–शिरको धूमिल जटाको उच्छाल,
प्रलयको छ पताका मेरो उडान, पागल उत्ताल,
मुस्कन्छु झलझल भीषण निजी शोभाले प्रसन्न नारी,
सगर सागर सोहोरी सन्कें, भँवरी परेर भारी
उग्रलाई अभिसारी,
गाउँदछु, पागल वेदना हाँसी, फोहोर हावाको बेताल !
विषमको खाडी जन्मस्थल मेरो, रोएर जन्मेथें हूँ, हूँ,
ध्वंसिनी दूत्तिका विधिको बनें, दर्दको आत्मा के कहूँ,
पखेरु नागलाई कोर्रा दी हाँक्नु विकास–आकाश–पथ,
क्रोधको दिव्य सुषमा मेरो, वेगको आत्मा नै रथ ।
रोएकी सृष्टिकी रु हूँ
नाश र निर्माण चक्रका मेरा बाफका उठ्दछन् धूलि,
नागिनी झिल्का झिल्केर ठुँग्छन् निशाका उरमा, दी शूली ।
चीत्कारी उठ्छ अँध्यारो बाक्लो, प्रलय चाख्दछ एकबार,
अन्त र आदि, शून्य र सृष्टि,
लुका र मारी खेल्दछन्, क्षण–क्षण झल्केर, निभेर संसार
नृसिंह–भ्रुकी खुम्चाझैं वाष्पिल गरादार घनकी घारी ।
जसको नाच तूफान वर्षा, त्यही हो मेरो खेलको बारी ।
Kamajori hun dukhkaki bahini,
Shramaki chhori!
Dinabhar, dinabhar manthan gardai manav snayu
Phinj sohori,
Bidhi le rache re kamajori!
Indradhanusha ko ranga kyai jori!
Saanwali chhan, chhainan gori!
Taipani chhan phenil huri!
Gulaf baag ma yas masu ko,
Godhuli ma, mul pari kana,
Janmin mori!
Alasain le god liin taba,
Gaala jori!
Kshudha ra trishna sanga ti khelin
Bhagna manorath haru ka bana ma.
Madhyaraat ma bainse bhaichhan
Pratham shraap ki umda chhori.
Kabi sanga jiskin, tirchhi haani.
Kasti uttaauli ti mori!
Aankha kholi anagin koti,
Dhalki baadal bhuwa ma leti,
Kabita garna basithin rajani
Kagat jasto phinjaai awani!
Unki pratibha muskira hithin!
Kehi tatoli
Chatta ungi chhan! Mukhi dhaaki chhan!
Kalo masi sab khwaattai pokhi!
Thaaki chhan ti naram sirak ma
Chhaati jori!
Yasto garchhin baraabar mori!
Kamajori, ti shramaki chhori!
दुःखको लामो सडकमा
पीरको केही छडकमा
चल्दथे 'टुक टुक टुकू !'
आफूजस्तै लाख हेरी
बेला-बेला
पार्न साजा ध्येयध्वनि नै मानवी डरबाट फेला
जसको आत्मा रस-घुट्को
पथमा चल्दै'टुक टुक टुकू !
'टुक टुक टुकू!'
डाक्टरहरुले मानव-मुटुमा स्टेथोस्कोमा कान थापी
एक रोमान्टिक अर्थ लाउँथे
'लबढब! लबढब' बोल्छ रे त्यो
भन्ने मिथ्या खूब फिजाउँथे!
मानो लभ्को कोही ढुक्कुर, स्वप्नदलमा नीड बनाई
बोल्छ भाइ !
शिरी फरादका स्वप्न गाई!
मेडिकल विज्ञान मिथ्या भन्न कर लाग्यो मलाई!
यो रोमानी अर्थ लाई !
आँसु खसाली रोइरहेथेँ जीवन-वनको बीच,
खोजी खोजी कतै तपाई मेरा मनको चीज ।
टुटे फुटेको आशामाथि नयन दुःखीका नीर !
कहाँ कहाँको, कता कताको, मेरो मनको पीर !
लालसाले मोहिनीको रुप गरी धारण,
बोली, गहना झलकाई “रुन्छौ तिमी कुन कारण !
विलासको यो महल मनोहर, हुन्छु म तिम्री रानी ।“
मैले बोलें, “हुन्छ सबै यो भोलि धुलो र खरानी ।“
कुबेर बोले, “नोकरि लेऊ दिन्छु म दौलत अनगिन्ती,
मेरो सेवक हेर उज्याला, सेज सुनौला झुल्छन् ती !”
मैले बोले, “धनका मालिक ! संझन्छु धनको मोल,
अन्तस्करणको स्वतन्त्रता यो तर छ अहा ! अनमोल ।“
ताज सुनौला माथ लगाई यश आई फुसलायो,
“मेरो पछि आऊ भाइ ! मौका सुन्दर आयो !
छाँट काँटमा मिलिकन आऊ, परिचित गर्छु तिमीलाई ।“
मैले बोले, “चिथरा लाउँछु, ठग्दछु सत्य म भाइ ।“
शक्ति प्रियाले आई बोलिन्, “दिन्छु म मीठा मेवा ।“
मैले बोले, “मेरो अमृत मानिसहरुको सेवा ।“
